This text has been written in both English and Dutch. The Dutch version can be found below.
“Nothing is more fragile than the surface.”
- Gilles Deleuze
Max, Mischa & het Tet-Offensief: On Slowing Down the World
Yesterday, I finished the book Max, Mischa & het Tet-offensief (there is no English translation yet, so I will refer to it by the Dutch title. You can find the Dutch translation of my text underneath this one) by the Norwegian writer Johan Harstad. Clocking in at 1230 pages, it is by far the longest book I have ever read. Reading it took me a couple of months, and over the course of that time I found myself increasingly puzzled by its strange, mysterious attraction. Despite being such a voluminous work, not once did I have to force myself to pick it back up, or ask myself why I was investing all this time and effort in a single book despite the fact that I could have probably read three interesting books in the meantime. I admit that those are probably pretty standard questions for any person reading a book of this length, but in the case of Max, Mischa & het Tet-Offensief, something even more puzzling is going on: for 1230 pages, the book is simultaneously incredibly mundane and endlessly fascinating. I could not put the book down, and felt myself wanting to go back to it, every single day. I will probably re-read it sometime in the future, and I even know of somebody who, immediately upon finishing it, went back to the first page to read it all over again. But after having been mesmerized by this work of fiction for so long, I still have no idea why that is the case: why did this book have such a powerful attraction on me? What makes it so special, how does it pull this off? What is its secret?
In this piece, I will try to answer some of those questions. Of course, my reading will necessarily remain provisional and arbitrary, because it arises from my personal point of view. I take my experiences, memories and opinions with me in every reading, and it is very well possible that my approach to the book is very different from yours. But here is a crucial point: I am not inquiring into the book on the level of meaning. This is not a literary analysis in which I look at narrative structure or symbolism. Rather, it is a reflection on how the book unfolds something in a particular way, how it creates what I call a ‘practice of observation’ by slowing down the world. This is what makes it such a delightful experience to read; the book allows one to look at the mundaneness and triviality of the world with such careful and slow attention that it acquires a mystical, or even magical, dimension. In doing so, it rediscovers the hidden depths of the everyday.
The Book
So let me begin. Max, Mischa & het Tet-Offensief follows the intertwining life-stories of Max Hansen, Mischa Grey and Owen (Ove) Hansen as they grapple with the trials and tribulations of life in New York, having left their places of birth (Norway and Canada) for various reasons. Max becomes a theatre director on Broadway, Mischa achieves success as a painter, and Max’ uncle Owen is a Vietnam-veteran who tries to cope with life in America after his service in the army. That’s about as much information about the plot as I am willing to give. Of course, a lot more happens, but the story is of secondary importance to the overall point of the book. The reason for this, is that the lives it chronicles (which span multiple decades, different continents and a myriad of perspectives) are not simply retold through events and actions. Rather, they are composed around an endless array of descriptions and observations about seemingly trivial things; fleeting thoughts, awkward conversations, elusive feelings, random strangers, average neighbourhoods. There is little sex, scandal, anger, mystery, or crisis driving the story forward. At times, it is difficult to see the point of it all. The pacing is slow and steady, the narration hypnotizingly light. For example, see this quote describing an airport (translated from Dutch to English by me):
Terminal 8. Meetings and appointments that people have to make. A billion vacations. Places where people should have been yesterday. A pile-up of flights, the staff are walking around frantically with a cell phone in their hand and an eye on the clock, they have been trained to act as if they have everything under control and don't worry about anything. Everything revolves around time. Time is both the problem and the solution. The math is about the time accelerating minus the ability of the airport to make sure you forget precisely that. The hub equation. The non-place. The high ceilings, the many shops, restaurants, toilets, sun loungers, seats, showers, WiFi-points, sockets and prayer rooms, televisions and wall art and play areas make you forget that you are, ultimately, in a place of rest. Finally, you no longer feel like leaving. Transit passengers who haven't slept for a second and have flown here from the other side of the world are sitting next to people who live a stone's throw away from the airport and have just gotten up. The day never begins, is never over. Artificial daylight everywhere. Hours outside of time. An information board with a map of the terminal and the words: you are here.
Passages like this run throughout the novel, inducing a daunting sense of meditative dread that slowly creates its own rhythm. Fleeting moments, glances, sensations and impressions that often go unnoticed are explicated and described in vivid detail, causing the book to carefully and deliberately slow down the world. In this way, it offers a depiction of life as it is often lived, but rarely told: unremarkable, mundane, trivial.
Following Max, Mischa and Owen, you therefore start to see the world more and more slowly, like a voyeur, immersing yourself in the simplest of situations and becoming increasingly fascinated by them. A character sipping his champagne glass at an art gallery is not just there to fill up space, but becomes a mystery: is he really drinking, or just pretending to drink? Why would somebody pretend to drink his champagne? How is he standing, where is he looking? Is he uncomfortable? Indifferent? Tense? Why is he wearing the clothes he is wearing? What signal does he want to give off? The list of possible questions that come up is endless, but they are only able to arise because the book masterfully crafts a distinct kind of voyeurism that pays actual attention to the surrounding world. The following passage, in which Owen describes his experiences in the Vietnam-war, also serves as good example here:
For almost thirteen months I woke up to the same view; every night I went to sleep with the same mountains around me. The days were monotonous, frustrating copies of each other, we fell asleep and got up, surrounded by the same nature that no one trusted, by the same high mountains and hills, covered with meter-high elephant grass, bamboo groves and impenetrable rainforest, three layers of foliage that only a few rays of sunlight passed through. It was always dark in those woods. Death and silence. They were everywhere, almost physically; in the trees and shrubs, the plants, the wriggling animal life, on the forest floor and on the almost invisible paths that you unexpectedly stumbled upon and then kept your distance from. And then the feeling that you were slowly being suffocated by the environment, by the hours and days that just passed, by the ancient forest that rose around our feet with every careful step, a rotting and germinating herbarium, the uneasy feeling that you were completely cut off from reality.
The power of this passage is that precisely by bringing the everyday to the foreground in such detail, by letting the everyday be the story rather than serving as a passive background for the story, the book reveals a tremendous sense of insight residing at the surface. In this case, it is precisely by saying nothing explicit about the war, by leaving aside the sensationalism, the extreme horrors and the jarring destruction, that its absolute, unparalleled pointlessness reveals itself with such force. In detailing his experiences of war, Owen is not retelling how brutal it was, how many dead people he saw, or how many enemies he killed. Rather, he is caught in the boring pointlessness of it all, the repetitive banalities of manual labour that make up the reality of warfare. He is no hero. In fact, he is totally insignificant, just like the other soldiers who fought alongside him in the war. He does not know why he is there, what he is doing, or how he got himself into this mess. But it is precisely by slowing down the world through these detailed, rhythmic descriptions that Owen comes to grips with the most tragic, damning indictment of war there is; utter and absolute pointlessness in its most rudimentary form.
On Seeking and Finding
The question which remains, is what the examples of airports and warfare I cited above reveal about the overall power of the work. What does slowing down the world mean? Which tools does it offer us for an artistic, or even existential practice? Over the course of reading the book, I started to realize that in carefully crafting its voyeurism, it achieves a remarkable feat: it flips the opposition between the interesting and the unremarkable. It shows us that we are wrong in thinking that we should not pay attention to the everyday because it is boring, because it is really the other way around; the everyday only seems boring because we do not pay sufficient attention to it. Significant and meaningful things are not ‘out there’ in the world, waiting to be found; they must be actively sought, created, nurtured, and cultivated. They arise in the dynamic interplay between the world and our own projects, endeavours, and gazes. I think this is ultimately what great artists, writers and poets do so well; even though we tend to relate their art to masterful skills, impressive vocabularies or incredible intellect, it is really their way of looking, of actively seeking and finding significance in seemingly insignificant things (which Lex does very well in this tremendous essay that he recently published on the platform), that sets them apart. But in order to cultivate such a way of looking at the world, one first has to slow it down, which is what the book does so masterfully.
Becoming-Active
I would like to end this analysis by pointing out a final feature of the book that serves to clarify my overall point. Because I referenced artists, writers and poets as skilled observers in the passage above, it might be tempting to think that I am arguing how carefully observing the world necessarily makes things better. After all, if everyday reality contains more beauty than we seem to realize, we can lead happy lives filled by excitement and wonder by seeking after that beauty with more conviction, right? Unfortunately, that idea is too romantic. The world does not suddenly become more beautiful, or better, or more just, when we start looking at it carefully. Paying attention to the world will not necessarily lead to a happier life.
However, what Max, Mischa & het Tet-Offensief makes abundantly clear, is that achieving happiness and virtue are not really the point of slowing down the world. Observing the world – actually observing it – means engaging with it on its own terms, grappling with its awkward, dirty, unjust, strange contingencies. Seen in this way, it is not surprising that great observers make for insightful artists, writers and poets, because it is precisely the contradictions and contingencies residing at the surface that require thought, attention and deliberation. They make up the remarkable, the interesting, and the important. But first, one has to see them; that’s the tricky part.
This may itself seem like a trivial thing, but just think how rare such an observant mode of being is in our current situation, where we are never really present, but always on our way to somewhere else. We go through the motions, distracted, in a hurry, navigating the world without paying much attention to it. In this way, the world becomes an obstacle, a nuisance, a problem which stands in our way as we relentlessly chase our personal dreams. This is problematic, because it ultimately leaves us dissatisfied, restless, and anxious. It leaves us seeking. It leaves us worldless. The ultimate point of the book is therefore that through careful observation, we can, paradoxically, become more actively engaged with the world. The world perhaps does not become better, but it does becomes more real, acquiring a different texture and a different kind of intensity in the midst of our captivated gaze. In this way, it displays a lurking richness that remains hidden from us when we navigate the world on autopilot.
The real binary that the book tackles is therefore not between happiness and unhappiness, but between passivity and activity. It asks us to momentarily leave our tendency towards endless abstraction at the door, and instead focus on what is in front of us, right here and right now. To study that here and now, slowly and carefully, in all its muddled, confusing, complicated contingency. This, in turn, can lead to better judgement, activity, or change on the level of the everyday. If the book has taught me one thing, it is there that things really matter.
Nederlandse Versie
“Nothing is more fragile than the surface.”
- Gilles Deleuze
Max, Mischa & het Tet-Offensief: Over het Vertragen van de Wereld
Gisteren heb ik het boek Max, Mischa & het Tet-offensief uitgelezen van de Noorse schrijver Johan Harstad. Met 1230 pagina's is dit veruit het langste boek dat ik ooit heb gelezen. Het kostte me een paar maanden om het te lezen, en in de loop van die tijd merkte ik dat ik steeds meer verbaasd raakte over de vreemde, mysterieuze aantrekkingskracht ervan. Ondanks dat het zo'n omvangrijk werk is, heb ik mezelf niet één keer moeten dwingen het weer op te pakken, of mezelf af moeten vragen waarom ik al die tijd en moeite in één boek investeerde, ondanks het feit dat ik waarschijnlijk drie interessante boeken had kunnen lezen in de tussentijd. Ik geef toe dat dit waarschijnlijk vrij standaardvragen zijn voor iedereen die een boek van deze lengte leest, maar in het geval van Max, Mischa & het Tet-Offensief is er iets nog vreemders aan de hand: 1230 pagina’s lang is het boek tegelijkertijd ongelooflijk alledaags en eindeloos fascinerend. Ik kon het boek niet wegleggen en ik wilde ieder vrij moment gebruiken om het weer te lezen. Ik zal het in de toekomst waarschijnlijk opnieuw lezen, en ik ken zelfs iemand die, onmiddellijk nadat hij het uit had, terugging naar de eerste pagina om weer van voor af aan te beginnen. Maar hoewel ik al zo lang gefascineerd ben door dit werk, heb ik nog steeds geen idee waarom dat zo is: waarom heeft dit boek zo'n sterke aantrekkingskracht op mij? Wat maakt het zo speciaal, hoe komt dit tot stand? Wat is het geheim?
In dit stuk zal ik proberen een aantal van die vragen te beantwoorden. Natuurlijk zal mijn lezing noodzakelijkerwijs voorlopig en arbitrair blijven, omdat deze voortkomt uit mijn persoonlijke gezichtspunt. Bij elke lezing neem ik mijn ervaringen, herinneringen en meningen mee, en het is heel goed mogelijk dat mijn benadering van het boek heel anders is dan die van jou. Maar hier is een cruciaal punt: ik onderzoek het boek niet op het niveau van de betekenis. Dit is geen literaire analyse waarin ik naar narratieve structuur of symboliek kijk. Het is eerder een reflectie op hoe het boek iets op een bepaalde manier ontvouwt, hoe het creëert wat ik een ‘observatiepraktijk’ noem door de wereld te vertragen. Dit maakt het zo’n heerlijke ervaring om te lezen; het boek stelt je in staat om met zo'n zorgvuldige en langzame aandacht naar de alledaagsheid en trivialiteit van de wereld te kijken dat zij een mystiek, zelfs magische, dimensie krijgt. Daarbij herontdekt het de verborgen diepten van het alledaagse.
Het Boek
Max, Mischa & het Tet-Offensief volgt de met elkaar verweven levensverhalen van Max Hansen, Mischa Gray en Owen (Ove) Hansen terwijl ze worstelen met de beproevingen van het leven in New York, nadat ze allemaal hun geboorteplaats(Noorwegen en Canada) om verschillende redenen hebben verlaten. Max wordt theaterregisseur op Broadway, Mischa boekt succes als schilder en Max’ oom Owen is een Vietnamveteraan die na zijn dienst in het leger probeert om te gaan met het leven in Amerika. Dat is ongeveer evenveel informatie over de plot als ik bereid ben te geven. Natuurlijk gebeurt er nog veel meer, maar het verhaal is van ondergeschikt belang voor het algemene doel van het boek. De reden hiervoor is dat de levens die erin worden beschreven (die meerdere decennia, verschillende continenten en een meervoud aan perspectieven bestrijken) niet simpelweg worden naverteld door middel van gebeurtenissen en handelingen. In plaats daarvan krijgen zij gestalte via een eindeloze reeks beschrijvingen en observaties over ogenschijnlijk triviale dingen; vluchtige gedachten, ongemakkelijke gesprekken, ongrijpbare gevoelens, willekeurige vreemden, doorsnee buurten. Er is weinig seks, schandaal, woede, mysterie of crisis die het verhaal vooruit stuwt. Soms is het moeilijk om het nut van dit alles in te zien. Het tempo is langzaam en stabiel, de vertelling hypnotiserend licht. Zie bijvoorbeeld dit citaat dat een luchthaven beschrijft:
Terminal 8. Vergaderingen en afspraken die mensen moeten halen. Een miljard vakanties. Plekken waar mensen gisteren hadden moeten zijn. Een opeenstapeling van vluchten, het personeel loopt verwoed rond met een mobiele telefoon in de hand en een oog op de klok, ze zijn getraind om te doen alsof ze alles onder controle hebben en zich nergens druk over maken. Alles draait om tijd. Tijd is zowel het probleem als de oplossing. Het rekensommetje gaat over de tijd die versnelt minus het vermogen van de luchthaven om ervoor te zorgen dat je dat vergeet. De hub-vergelijking. De niet-plek. De hoge plafonds, de vele winkels, restaurants, toiletten, ligstoelen, zitjes, douches, WiFi-punten, stopcontacten en gebedsruimtes, televisies en wandkunst en speelplekken doen je vergeten dat je uiteindelijk op de plaats rust bent. Uiteindelijk heb je geen zin meer om weg te gaan. Transitpassagiers die geen seconde hebben geslapen en van de andere kant van de wereld hierheen zijn gevlogen, zitten naast mensen die op een steenworp afstand van het vliegveld wonen en net zijn opgestaan. De dag begint nooit, is nooit voorbij. Overal kunstlicht. Uren buiten de tijd. Een informatiebord met een plattegrond van de terminal en de woorden: je bent hier.
Passages als deze lopen door de gehele roman heen en wekken een sluimerend gevoel van meditatieve angst op dat langzaam zijn eigen ritme creëert. Vluchtige momenten, blikken, sensaties en indrukken die vaak onopgemerkt blijven, worden in levendige details geëxpliceerd en beschreven, waardoor het boek de wereld zorgvuldig en opzettelijk vertraagt. Op deze manier biedt het een weergave van het leven zoals het vaak geleefd, maar zelden verteld wordt; onopvallend, alledaags, triviaal.
In navolging van Max, Mischa en Owen ga je de wereld steeds langzamer zien; als een voyeur verdiep je je in de meest eenvoudige situaties en raak je steeds meer door ze gefascineerd. Een personage dat in een kunstgalerie van zijn champagneglas nipt, is er niet alleen om de ruimte te vullen, maar wordt een mysterie: drinkt hij echt, of doet hij alleen maar alsof hij drinkt? Waarom zou iemand doen alsof hij zijn champagne drinkt? Hoe staat hij, waar kijkt hij? Voelt hij zich ongemakkelijk? Onverschillig? Gespannen? Waarom draagt hij de kleren die hij draagt? Welk signaal wil hij afgeven? De lijst met mogelijke vragen die naar voren komen is eindeloos, maar ze kunnen alleen ontstaan doordat het boek op meesterlijke wijze een specifiek soort voyeurisme weet te creëren dat daadwerkelijke aandacht besteedt aan de omringende wereld. De volgende passage, waarin Owens ervaringen in de Vietnamoorlog worden beschreven, dient hier ook als goed voorbeeld:
Bijna dertien maanden lang werd ik wakker met hetzelfde uitzicht; elke nacht ging ik slapen met dezelfde bergen om me heen. De dagen waren monotone, frustrerende kopieën van elkaar, we vielen in slaap en stonden op, omringd door dezelfde natuur die niemand vertrouwde, door dezelfde hoge bergen en heuvels, bedekt met metershoog olifantsgras, bamboebossen en ondoordringbaar regenwoud, drie lagen gebladerte waar slechts een paar zonnestralen doorheen gingen. In die bossen was het altijd donker. Dood en stilte. Ze waren overal, bijna fysiek; in de bomen en struiken, de planten, het kronkelende dierenleven, op de bosbodem en op de bijna onzichtbare paden waar je onverwachts op stuitte en waar je vervolgens afstand van hield. En dan het gevoel dat je langzaam verstikt werd door de omgeving, door de uren en dagen die net voorbijgingen, door het eeuwenoude bos dat bij elke zorgvuldige stap om onze voeten verrees, een rottend en ontkiemend herbarium, het ongemakkelijke gevoel dat je helemaal afgesneden was van de werkelijkheid.
De kracht van deze passage is dat juist door het alledaagse zo gedetailleerd op de voorgrond te brengen, door het alledaagse het verhaal te laten zijn in plaats van als passieve achtergrond voor het verhaal te dienen, het boek een enorm gevoel van inzicht aan de oppervlakte onthult. In dit geval is het juist door niets expliciet over de oorlog te zeggen, door de sensatiezucht van extreme verschrikkingen en de schokkende vernietiging buiten beschouwing te laten, dat de absolute, ongeëvenaarde zinloosheid ervan zich met zoveel kracht openbaart. In de beschrijvingen van zijn oorlogservaringen vertelt Owen niet hoe wreed die was, hoeveel doden hij zag, of hoeveel vijanden hij ombracht. In plaats daarvan raakt hij verstrikt in de saaie zinloosheid van dit alles, de repetitieve banaliteiten van arbeid waar de dagelijkse realiteit van oorlogvoering daadwerkelijk op neerkomt. Hij is geen held. In feite is hij totaal onbeduidend, net als de andere soldaten die naast hem vochten in de oorlog. Hij weet niet waarom hij daar is, wat hij doet, of hoe hij in deze puinhoop terecht is gekomen. Maar het is juist door de wereld te vertragen door middel van deze gedetailleerde, ritmische beschrijvingen dat Owen grip krijgt op de meest tragische, vernietigende aanklacht tegen oorlog die er is; haar totale en absolute zinloosheid in zijn meest rudimentaire vorm.
Zoeken en Vinden
De vraag die overblijft, is wat de voorbeelden van luchthavens en oorlogsvoering die ik hierboven heb aangehaald onthullen over de grotere kracht van het werk. Wat betekent het vertragen van de wereld voor ons? Welke instrumenten biedt het voor een artistieke, of zelfs existentiële praktijk? Tijdens het lezen van het boek begon ik te beseffen dat zij, door het zorgvuldig vormgeven van zijn voyeurisme, een opmerkelijke prestatie levert: zij keert de tegenstelling tussen het interessante en het onopvallende om. Het boek laat ons zien dat we het verkeerd hebben als we denken dat we geen aandacht moeten besteden aan het alledaagse omdat het saai is, omdat het in werkelijkheid precies andersom is; het alledaagse lijkt alleen maar saai omdat we er niet voldoende aandacht aan besteden. Belangrijke en betekenisvolle dingen liggen niet ‘daarbuiten’ in de wereld te wachten om gevonden te worden; ze moeten actief worden gezocht, gecreëerd, gekoesterd en gecultiveerd. Ze ontstaan in de dynamische wisselwerking tussen de wereld en onze eigen projecten, inspanningen en blikken. Ik denk dat dit uiteindelijk is wat grote kunstenaars, schrijvers en dichters zo goed doen; hoewel we de neiging hun kunst te relateren aan meesterlijke vaardigheden, indrukwekkende vocabulaires en ongelooflijk intellect, is het in werkelijkheid hun manier van kijken, van het actief zoeken en vinden van betekenis in ogenschijnlijk onbelangrijke dingen (wat Lex heel goed doet in dit geweldige essay dat hij onlangs op het platform publiceerde), waardoor ze zich onderscheiden. Maar om een dergelijke manier van kijken naar de wereld te cultiveren, moet je deze eerst vertragen, en dat is wat het Max, Mischa & het Tet-Offensief zo meesterlijk doet.
Actief-worden
Ik wil deze analyse graag beëindigen door te wijzen op een laatste kenmerk van het boek dat dient om mijn algemene punt te verduidelijken. Omdat ik in de bovenstaande passage naar kunstenaars, schrijvers en dichters heb verwezen als goede waarnemers, kan het verleidelijk zijn om te denken dat ik beweer dat de wereld door zorgvuldig observeren noodzakelijkerwijs beter wordt. De wereld bevat tenslotte meer schoonheid dan we lijken te beseffen, dus als we alleen maar met meer overtuiging naar die schoonheid zoeken, kunnen we een gelukkig leven leiden vol opwinding en verwondering, toch? Helaas is dat idee te romantisch. De wereld wordt niet ineens mooier, of beter, of rechtvaardiger, als we er goed naar gaan kijken. Aandacht besteden aan de wereld leidt niet noodzakelijkerwijs tot een gelukkiger leven.
Wat Max, Mischa & het Tet-Offensief echter overduidelijk laat zien, is dat het bereiken van geluk en deugd niet echt de bedoeling is van het vertragen van de wereld. Het observeren van de wereld – echt waarnemen – betekent omgaan met de wereld op haar eigen voorwaarden, worstelen met haar ongemakkelijke, smerige, onrechtvaardige en vreemde omstandigheden. Zo bezien is het niet verrassend dat grote waarnemers ook goede kunstenaars, schrijvers en dichters zijn, omdat juist de tegenstrijdigheden en contingenties die zich aan de oppervlakte bevinden uitnodigen tot denken, analyseren en verbeelden. Zij vormen het opmerkelijke, het interessante en het belangrijke. Maar je moet ze wel eerst kunnen zien; dat is het lastige deel.
Dit lijkt op zichzelf misschien triviaal, maar bedenk eens hoe zeldzaam deze praktijk van vertraagd observeren is in onze huidige situatie, waarin we nooit echt aanwezig zijn, maar altijd op weg naar ergens anders. We gaan afgeleid en gehaast door de dag, doorkruisen de wereld zonder er veel aandacht aan te besteden. Op deze manier wordt de wereld een obstakel, een last, een probleem dat ons in de weg staat terwijl we onophoudelijk onze persoonlijke dromen najagen. Dit is problematisch, omdat het ons uiteindelijk ontevreden, rusteloos en angstig maakt. Het dompelt ons onder in een voortdurend zoeken. Het laat ons wereldloos achter. Het uiteindelijke punt van het boek is daarom dat we door zorgvuldige observatie, paradoxaal genoeg, actiever betrokken kunnen raken bij de wereld. De wereld wordt misschien niet beter, maar wel echter, puurder; zij krijgt een andere textuur en een ander soort intensiteit te midden van onze gefascineerde blik. Op deze manier toont zij een sluimerende rijkdom die voor ons verborgen blijft als we ons door de wereld heen bewegen op de automatische piloot.
De echte tegenstelling die het boek centraal stelt, is dus niet die tussen geluk en ongeluk, maar die tussen passiviteit en activiteit. Het vraagt ons om onze neiging tot eindeloze abstractie even los te laten, en ons in plaats daarvan te concentreren op wat zich voor ons begeeft, hier en nu. Zij vraagt ons om dat hier en nu te bestuderen, langzaam en zorgvuldig, in al zijn warrige, verwarrende, gecompliceerde contingentie. Dit kan op zijn beurt leiden tot een beter beoordelingsvermogen, activiteit of verandering op het niveau van het alledaagse. Als het boek mij één ding heeft geleerd, is dat daar de dingen er echt toe doen.
Comentarii